Wat is fatigue?
Fatigue is meer dan alleen moe zijn. Het is een diepgewortelde uitputting die je functioneren, welzijn en herstelvermogen ondermijnt. In tegenstelling tot gewone vermoeidheid verdwijnt fatigue niet vanzelf na een nacht slapen of een weekend rust. Het is een signaal van het lichaam en/of geest dat je systematisch over je grenzen leeft; bewust of onbewust.
Wetenschappelijk gezien is fatigue een multifactorieel fenomeen, beïnvloed door biologische, psychologische en sociale factoren (Kroenke et al., 2002). Daarom is het essentieel om de verschillende vormen ervan te begrijpen. Pas dan kun je gericht handelen en herstellen.
Mentale fatigue
Wat is het? Mentale vermoeidheid ontstaat door overbelasting van cognitieve functies. Denk aan concentratie, aandacht, geheugen, besluitvorming.
Hoe herken je het? Moeite met focussen, verstrooidheid, snel overprikkeld & onvermogen om helder na te denken
Wat helpt? Mentale rust, zoals natuurwandelingen, digitale detox, enkeltaak-werken (in plaats van multitasken) en meditatieve bezigheden zoals ademhalen. Ook goede slaapkwaliteit is cruciaal (Van Cutsem et al., 2017).
Voorbeeld: Een CEO die na uren vergaderen en schermtijd niets meer “opneemt” en zich dof voelt.
Wat als je het negeert? Aanhoudende mentale fatigue leidt tot burn-out, fouten in werk, depressieve klachten en geheugenproblemen.
Hormonale fatigue
Wat is het? Wordt veroorzaakt door hormonale disbalans, bijvoorbeeld in de schildklier, bijnieren of het vrouwelijke hormonale systeem. Vaak het gevolg van langdurige stress.
Hoe herken je het? Energie dips, Slecht slapen, moe wakker worden, gewichtsschommelingen, lage libido & menstruatieproblemen
Wat helpt? Herstellen van het hormonale ritme: meer rustmomenten, stabiliteit in voeding en ritme, adaptogenen (zoals ashwagandha), stressmanagement en soms medische begeleiding (Chrousos, 2009).
Voorbeeld: Een jonge moeder die na maanden van weinig slaap en zorgen emotioneel instabiel en uitgeput raakt, ondanks “voldoende rust”.
Wat als je het negeert? Chronische hormonale ontregeling kan leiden tot burn-out, depressie, schildklierproblemen of cyclusstoornissen.
Fysieke fatigue
Wat is het? Komt door overbelasting of onderbelasting van het lichaam, zoals bij intensieve training, ziekte, of langdurig zitten.
Hoe herken je het? Zware ledematen, verminderde spierkracht, lang herstel na inspanning & slechte slaapkwaliteit
Wat helpt? Balans tussen beweging en rust, slaapoptimalisatie door bijv. een circadiaans ritme, voeding en ondersteuning van het immuunsysteem (Meeusen et al., 2013).
Voorbeeld: Een Weightliften die blijft trainen ondanks signalen van spierpijn, krachtverlies en chronische vermoeidheid.
Wat als je het negeert? Overtraining, immuunverzwakking, blessures of zelfs chronisch vermoeidheidssyndroom.
Emotionele fatigue
Wat is het? Een uitputting van het vermogen om emoties te verwerken, meestal door langdurige emotionele belasting (relaties, zorgen, rouw).
Hoe herken je het? Laag emotioneel uithoudingsvermogen, irritatie of juist vlakheid, huilbuien zonder duidelijke reden & cynisme of onverschilligheid
Wat helpt? Emotionele regulatie, schrijven, praten, therapie, expressie via kunst of schrijven en zachte zelfzorg (Maslach & Leiter, 2016).
Voorbeeld: Een zorgverlener die na maanden mantelzorg niets meer voelt bij verdriet of pijn.
Wat als je het negeert? Emotionele afvlakking, burn-out, depressie, en relationele verwijdering.
Spirituele fatigue
Wat is het? Een diep gevoel van zinloosheid of disconnectie van je kernwaarden, missie of zingeving.
Hoe herken je het?
- “Wat doe ik dit eigenlijk allemaal voor?"
- Existentiële twijfel
- Gevoel van leegte ondanks externe successen
- Verlies van levenslust of -vreugde
Wat helpt? Verbinding met iets groters dan jezelf: natuur, rituelen, spiritualiteit, geloof, purpose gericht werk, reflectie, coaching of begeleiding (Pargament, 1997).
Voorbeeld: Een succesvolle ondernemer die zijn eigen bedrijf verkoopt en zich plots leeg en richtingloos voelt of een topsporter die niet meer verder kan door een permanente blessure.
Wat als je het negeert?
Levensvervlakking, depressieve gevoelens, zingevingscrisis of zelfs verslavingen als afleiding.
Diepe vermoeidheid; de vijf vormen
| Vorm | Overbelasting van: | Herstel nodig via: | Risico bij negeren |
|---|---|---|---|
| Mentaal | Cognitie | Mentale Rust | Burn-out & Concentratie |
| Hormonaal | Hormoon systeem | Ritme en Stress regulatie | Chronische uitputting |
| Fysiek | Lichaam | Slaap, Beweging & Herstel | Overtraining & Blessure |
| Emotioneel | Emotionele Verwerking | Expressie & Steun | Afvlakking & Depressie |
| Spiritueel | Zingeving | Reflectie & Verbinding | Leegte & Zingevings Crisis |
Wat als je er wél naar luistert?
Luisteren naar de signalen van fatigue is zeker geen zwakte, maar een daad van wijsheid en zelfbewustzijn. Een daad van zelfliefde. Je leert jezelf opnieuw afstemmen, grenzen stellen en keuzes maken vanuit je kern. Vanuit jouw basis. Herstel begint bij erkenning. En soms is rust niet een pauze van het leven, maar juist het begin ervan.
Bedankt voor het lezen,
Own Your Movement
The Body and Performance Lab
Amber
Bronnen
- [ ] Chrousos, G. P. (2009). Stress and disorders of the stress system. Nature Reviews Endocrinology, 5(7), 374–381. https://doi.org/10.1038/nrendo.2009.106
- [ ] Kroenke, K., Wood, D. R., Mangelsdorff, A. D., Meier, N. J., & Powell, J. B. (2002). Chronic fatigue in primary care. Archives of Internal Medicine, 152(5), 101–106. https://doi.org/10.1001/archinte.152.5.101
- [ ] Maslach, C., & Leiter, M. P. (2016). Understanding the burnout experience: recent research and its implications for psychiatry. World Psychiatry, 15(2), 103–111. https://doi.org/10.1002/wps.20311
- [ ] Meeusen, R., et al. (2013). Prevention, diagnosis, and treatment of the overtraining syndrome. Medicine & Science in Sports & Exercise, 45(1), 186–205. https://doi.org/10.1249/MSS.0b013e318279a10a
- [ ] Pargament, K. I. (1997). The Psychology of Religion and Coping: Theory, Research, Practice. Guilford Press.
- [ ] Van Cutsem, J., et al. (2017). Mental fatigue impairs physical performance in humans. Journal of Sports Sciences, 35(12), 1231–1241. https://doi.org/10.1080/02640414.2016.1210197
Reactie plaatsen
Reacties